پیمانه ظرفی است که با آن مقدار مشخصی از مایعات و جامدات یا مواد دیگر، اندازه‌گیری می‌شود. پیمانه اندازه گیری در آشپزی و شیرینی‌پزی بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد به‌نحوی‌که در دستور آشپزی و شیرینی‌پزی به‌عنوان پایه‌ای برای اندازه‌گیری از آن استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال در زمان پخت یک کیک می‌گویند که برای پخت این کیک ۲ پیمانه اندازه گیری آرد لازم است. یا زمان درست‌کردن پلو به‌ازای هر نفر یک پیمانه برنج و به‌ازای هر پیمانه برنج، یک پیمانه آب داخل قابلمه ریخته می‌شود. اما جالب است بدانید پیمانه اندازه گیری یک معیار دقیق و مشخص است که به‌صورت قراردادی در آشپزی و شیرینی‌پزی استفاده می‌شود.
پیمانه اندازه گیری در آشپزخانه
به طور استاندارد در امر آشپزی، هر پیمانه اندازه گیری معادل حجم ۲۵۰ میلی‌لیتر یا ۱۶ با قاشق غذاخوری است. حال در اینجا به رابطه حجم لیوان استاندارد و پیمانه می‌پردازیم. گنجایش هر لیوان استاندارد، معادل ۲۵۰ میلی‌لیتر است؛ بنابراین در صورت نبودن پیمانه اندازه گیری استاندارد در خانه، می‌توانید از یک لیوان استاندارد برای اندازه‌گیری مواد غذایی خود استفاده کنید. اما امروزه برندهای مختلف برای راحتی کار شما عزیزان پیمانه اندازه گیری استانداردی ساخته‌اند که می‌توانید از آنها برای اندازه‌گیری دقیق مواد غذایی خود استفاده کنید. به‌طورکلی ظروف پیمانه اندازه گیری استاندارد شامل چند ظرف با حجم‌های یک پیمانه، نصف پیمانه، یک‌سوم پیمانه هستند؛ بنابراین اگر در یک دستور آشپزی مقدار نصف پیمانه به شما اعلام شد می‌توانید از ظرف مخصوص نصف پیمانه برای برداشتن آن ماده غذایی استفاده کنید.
معرفی واحدهای اندازه گیری
واحدهای اندازه‌گیری دیگری در آشپزی استفاده می‌شود؛ مانند قاشق‌چایخوری و قاشق غذاخوری که بادقت بیشتر می‌توان رابطه واحدها و معیارهای مختلف اندازه‌گیری را با هم دیگر کشف کرد. در جدول پیمانه اندازه گیری در جدول زیر واحدهای مختلف و نحوه معادل‌سازی آنها با یکدیگر برای شما ذکر شده است. پیمانه اندازه گیری ایکیا VARDAGEN بسته 5 عددی ست پیمانه اندازه‌گیری است که می‌تواند معادل‌سازی با انواع قاشق‌ها شود.
نحوه استفاده از پیمانه اندازه گیری در آشپزی
بادقت بیشتر می‌توان متوجه این موضوع شد که پیمانه اندازه گیری یک واحد اندازه‌گیری برای حجم است و باتوجه‌به چگالی مختلف مواد غذایی وزن یا همان جرم مواد مختلف با حجم یکسان می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال یک پیمانه اندازه گیری آرد ۱۲۵ گرم است؛ اما یک پیمانه اندازه گیری شکر ۲۰۰ گرم وزن دارد. برای اندازه‌گیری دقیق‌تر پیشنهاد می‌شود به‌جای فروبردن ظرف اصلی پیمانه در ماده اصلی، پیمانه را با قاشق‌های کوچک‌تر یا پیمانه‌های کوچک‌تر پر کنیم و این‌گونه مقدار دقیق‌تری از ماده غذایی موردنیاز خود را برداشت کنیم. پیمانه اندازه گیری ایکیا UPPFYLLD بسته 4 عددی نوعی دیگر از پیمانه اندازه‌گیری است که باتوجه‌به این که همه این پیمانه‌ها داخل هم قرار می‌گیرند، فضای کمی را اشغال می‌کنند و همچنین قابل شستشو نیز هست.
علاوه بر استفاده از پیمانه‌های مشخص می‌توان با استفاده از یک پارچ مندرج که روی آن حجم‌های مشخص علامت‌گذاری شده است مواد غذایی خودمان را اندازه‌گیری کنیم. اما به دلیل حجم بزرگ این پارچ‌ها، معمولاً از آنها برای اندازه‌گیری مایعات با حجم بالا یا مواد غذایی برای مقدار غذای زیاد استفاده می‌شود. پیمانه اندازه‌گیری ایکیا STANDARDMATT نمونه‌ای از ظروف مدرج است که در آشپزی و شیرینی‌پزی می‌توان از آن استفاده کرد. این ظرف پلاستیکی و در دار است که از برند معتبر ایکیا است و طبق استانداردهای بین‌المللی ساخته شده است.
این پارچ‌ها معمولاً از جنس شیشه پیرکس یا پلاستیک هستند و مزیت بزرگی که دارند می‌توان از آنها در مایکروویو نیز استفاده کرد.
اندازه گیری مواد خشک با لیوان
در متن بالا اشاره به این شد که شما می‌توانید به‌جای پیمانه از لیوان برای اندازه‌گیری استفاده کنید و نکته‌ای که وجود دارد این است که تمام لیوان‌ها حجم یکسانی ندارند و فقط می‌توانید از لیوان دسته‌دار فرانسوی که گنجایش آن ۲۵۰ میلی‌لیتر است به‌عنوان پیمانه استفاده کنید. اما باتوجه‌به اینکه امکان دارد فرم و شکل لیوان به‌صورت صاف و استوانه‌ای نباشد شاید شما نتوانید به‌راحتی اندازه‌هایی مانند نیم پیمانه و یا یک‌سوم پیمانه را اندازه‌گیری کنید. راهکاری که می‌توانیم در این مرحله به شما ارائه دهیم استفاده از ترازوهای کوچک آشپزی است. به‌این‌ترتیب که شما باید لیوان خالی روی ترازو قرار می‌دهید سپس دکمه کلیک یا صفر کردن ترازو را فشار می‌دهید و سپس از ماده غذایی که می‌خواهید برداشت کنید داخل لیوان ریخته تا وزن مناسب را به دست آورید.
برای راحتی کار، ما جدولی برای شما آماده کرده‌ایم تا معادل وزنی یک پیمانه از مواد غذایی پرکاربرد در آن قرار گرفته است، این گونه به‌راحتی می‌توانید با استفاده از یک ترازو و لیوان مقدار دلخواه مواد غذایی مختلف را برداشت کنید.
اندازه‌گیری مواد کیک با لیوان
در دستور شیرینی‌پزی استفاده از معیار پیمانه بسیار رایج است. دقت داشته باشید در اینجا نیز می‌توان با استفاده از یک لیوان دسته‌دار فرانسوی مقدار مشخصی که در دستور شیرینی‌پزی آمده است را برداشت کنیم. ماده اصلی هر کیک مسلماً آرد است که به آن تخم‌مرغ، شیر و دیگر مواد اضافه می‌شود.
نکاتی برای استفاده بهتر از پیمانه‌ها
برای اندازه‌گیری پیمانه، مواد غذایی نباید فشرده باشند. درصورتی‌که فشردگی بیشتر باشد، وزن آن ماده بیشتر می‌شود. اندازه اصلی پیمانه تا لبه آن است؛ بنابراین اگر می‌خواهید دقت برداشت مواد غذایی شما بالا باشد، باید لبه ظرف پیمانه را با یک کارد یا چاقو صاف کنید و اضافه آن را به ظرف اصلی یا بانکه برگردانید.
امکان دارد زمان پر کردن موادی مانند خامه یا ماست، حباب‌های هوا بین ماده برود. در اینجا کافی است بعد از پر کردن پیمانه، ته ظرف را روی یک سطح صاف مانند کانتر آشپزخانه به‌آرامی بکوبید تا هوای بین آن خارج شود و اگر دیدید پیمانه هنوز جا دارد، آن را پر کنید.